Według przepisów ustawy, po śmierci przedsiębiorcy jednoosobowegom, w mocy zostaną utrzymane, umowy o pracę, kontrakty, zezwolenia i koncesje związane z przedsiębiorstwem. Zostanie zapewniona także ciągłość rozliczeń podatkowych firmy. W świetle tych uregulowań przewidziana została także możliwość zwolnienia z podatku od spadków dla osób, które odziedziczą przedsiębiorstwo i będą kontynuowały jego prowadzenie.
Dotąd sukcesja firm była utrudniona, gdyż po śmierci właściciela brak było „ośrodka decyzyjnego” w zarządzaniu firmą, wygasały umowy o pracę i wiele innych umów, utrudniony był dostęp do kont bankowych, wygasały decyzje takie jak koncesje czy zezwolenia, wygasał NIP i występowały ograniczenia w posługiwaniu się firmą zmarłego, a także trudności w kontynuacji rozliczeń podatkowych. Zarządca natychmiast po śmierci przedsiębiorcy będzie mógł zająć się prowadzeniem firmy. Przedsiębiorca nie zostanie wykreślony z ewidencji podatników ani z rejestru podatników VAT – wystarczy zgłoszenie zarządcy do Urzędu Skarbowego.
Jak można zapewnić swojej działalności gospodarczej ciągłość?
Przedsiębiorca prowadzący jednoosobową działalność gospodarczą (wpisaną do CEIDG) może sustanowić zarządcę sukcesyjnego. Zarządca jest osoba wskazaną przez przedsiębiorca lub jego spadkobierców, która tymczasowo – bo przez dwa lata, a za zgodą sądu przez pięć lub do czasu działu spadku - będzie mogła prowadzić firmę po śmierci właściciela. Także udzielona przez przedsiębiorcę prokura może przekształcić się w uprawnienia zarządcy sukcesyjnego. Powołanie zarządcy sukcesyjnego wymaga jego zgody – ma on bowiem nie tylko uprawnienia, ale także obowiązki.
Zarządcę sukcesyjnego mogą powołać po śmierci właściciela także osoby, które odziedziczą przedsiębiorstwo lub małżonek, który jest jego współwłaścicielem – jeśli sam przedsiębiorca nie powołał zarządcy za życia. Zarządcą sukcesyjnym może zostać każdy, kto ma pełną zdolność do czynności prawnych i nie ma zakazu prowadzenia działalności gospodarczej.
Zarządca sukcesyjny może posługiwać się numerem NIP zmarłego przedsiębiorcy oraz korzystać z konta firmowego. Możliwe jest także m.in. odliczenie straty poniesionej przez przedsiębiorcę, kontynuacja rozpoczętej amortyzacji oraz korzystanie przez zarządcę sukcesyjnego z interpretacji podatkowych uzyskanych przez przedsiębiorcę.
Powołanie zarządcy sukcesyjnego za życia
Aby zapewnić ciągłość funkcjonowania przedsiębiorstwa po śmierci, należy:
- powołać zarządcę sukcesyjnego - należy w tym zakresie sporządzić oświadczenie na piśmie zawierające zgodę zarządcy.
- zgłosić zarządcę do CEIDG.
Warto także wybrać osobę, która odziedziczy przedsiębiorstwo, np. sporządzając testament bądź zapis windykacyjny, lub też zadbać o to, aby umowa spółki cywilnej przewidywała wstąpienie do spółki wybranego następcy.
Główne prawa i obowiązki zarządcy sukcesyjnego:
- posługuje się NIP-em i firmą przedsiębiorcy z oznaczeniem „w spadku”,
- samodzielnie zarządza przedsiębiorstwem w spadku w sprawach bieżących,
- wykonuje prawa i obowiązki pracodawcy oraz umowy związane z przedsiębiorstwem (np. zlecenia, dostawy),
- może wykonywać decyzje związane z przedsiębiorstwem – po złożeniu odpowiednich dokumentów,
- może korzystać z firmowego konta przedsiębiorcy w banku,
- rozlicza podatki związane z działalnością gospodarczą na takich zasadach jak przedsiębiorca,
- reguluje inne zobowiązania,
- bierze udział w procesach cywilnych i innych postępowaniach.
Po śmierci przedsiębiorcy majątek przedsiębiorstwa może być własnością: spadkobierców lub zapisobiercy windykacyjnego bądź małżonka przedsiębiorcy. Po potwierdzeniu praw do spadku są oni właścicielami przedsiębiorstwa w spadku. Właściciele wyrażają zgodę na najważniejsze dla firmy czynności.
Natomiast zarządca sukcesyjny ma status podobny do prokurenta albo syndyka: w obrocie działa we własnym imieniu, ale jego czynności mają bezpośredni skutek dla właścicieli przedsiębiorstwa, nie odpowiada swoim osobistym majątkiem za długi firmy. Nie ma przeszkód, żeby zarządcą sukcesyjnym został jeden z właścicieli przedsiębiorstwa w spadku.
Powołanie zarządcy sukcesyjnego po śmierci przedsięiorcy
Jeżeli przedsiębiorca za życia nie powołał zarządcy sukcesyjnego, to po jego śmierci uprawnieone w/w/ osoby, mogą ustanowić zarządcę. Jednakże do jego ustanowienia, w tym przypadku, wymagana jest forma aktu notarialnego. Potrzebna jest także zgoda ponad 85% uprawnionych (wg wielkości udziałów w przedsiębiorstwie) i obowiązuje termin na powołanie zarządcy - 2 miesiące od dnia śmierci przedsiębiorcy. Wielkość udziałów w przedsiębiorstwie w spadku ustala się według wielkości udziałów spadkowych lub udziałów we współwłasności przedsiębiorstwa.
Do czasu powołania zarządcy prawdopodobni właściciele przedsiębiorstwa w spadku mogą dokonywać tylko czynności, które są konieczne, by nie pogorszył się stan przedsiębiorstwa (np. sprzedaż psujących się zapasów). Bieżąca działalność firmy może być przez nich kontynuować wyjątkowo, mogą zgłosić kontynuowanie prowadzenia firmy do US i korzystać z NIP przy czym ponoszą odpowiedzialność za dokonane czynności.
Podatki
Przedsiębiorstwo w spadk jest podatnikiem podatku PIT, VAT, akcyzy i podatku od gier, z jego majątku regulowane są zaległe i bieżące podatki, korzysta z interpretacji podatkowych wydanych wobec zmarłego przedsiębiorcy.
Zarządca sukcesyjny: rozlicza i reguluje podatki oraz odpowiada za zobowiązania podatkowe subsydiarnie.
Czas trwania sukcesji, to okres w którym powinny zostać zakończone formalności spadkowe i podjęta decyzja o osobie sukcesora czyli osoby, która będzie kontynuowała prowadzenie przedsiębiorstwa.
